BPCO - Exacerbation
<table id="refer1" border="1" cellpadding="5"><caption>Tableau 1 - Diagnotic et prise en charge</caption><tbody><tr><th colspan="3">Diagnostic</th></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="3"><strong>Clinique</strong></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Diagnostic positif</strong></td><td colspan="2">L'exacerbation est une aggravation aiguë (>24h) de la symptomatologie respiratoire : <ul><li>Dyspnée, et/ou</li><li>Toux, et/ou</li><li>Expectorations.</li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Rechercher un facteur déclenchant</strong></td><td colspan="2"><ul><li><strong>Infection (le plus fréquent)</strong>,</li><li>Inobservance du traitement,</li><li>Tabagisme,</li><li>Pollution.</li><li>Iatrogénie,</li><li>OAP,</li><li>Embolie pulmonaire,</li><li>Pneumothorax</li></ul></td></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="3"><strong>Paraclinique</strong></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Absence de critère d'hospitalisation<br /> (<a href="#refer1b">voir ci-après</a>)</strong></td><td style="text-align: left;" colspan="2">Aucun examen paraclinique (sauf indication éventuelle d'ECBC, <a href="#refer1c">voir ci-après</a>)</td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Patient hospitalisé</strong></td><td style="text-align: center;" colspan="2"><ul><li style="text-align: left;">Systématique :<ul><li>Biologie (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-grave-de-bpco-bilan-biologique" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>) :<ul><li>NFS,</li><li>CRP,</li><li>Ionogramme sanguin,</li><li>Créatinine,</li><li>Gaz du sang artériel</li></ul></li><li>Radio de thorax (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-grave-de-bpco-radio-de-thorax" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>)</li><li>ECG</li></ul></li><li style="text-align: left;">Selon orientation clinique :<ul><li style="text-align: left;">(Angio-)scanner thoracique,</li><li style="text-align: left;">BNP, échographie cardiaque, troponine</li></ul></li></ul></td></tr><tr><td id="refer1c" style="text-align: center;"><strong>Indications de l'ECBC</strong><br /><strong>(<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-ecbc" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>)</strong></td><td style="text-align: center;" colspan="2"><ul><li style="text-align: left;">Échec de l'antibiothérapie,</li><li style="text-align: left;">Antécédent de colonisation ou d'infection à <em>Pseudomonas aeruginosa,</em> </li><li style="text-align: left;">Épisode grave avec hospitalisation en soins intensifs,</li><li style="text-align: left;">Obstruction bronchique sévère justifiant d'une hospitalisation,</li><li style="text-align: left;">Immunodépression.</li></ul></td></tr><tr><th colspan="3">Prise en charge d'une exacerbation de BPCO</th></tr><tr><td id="refer1b" style="background-color: #e03623; text-align: center;"><span style="color: #ffffff;"><strong>Critères d'hospitalisation</strong></span></td><td colspan="2"><ul><li>Signes de gravité immédiate (désaturation, troubles de la conscience, respiration paradoxale, signes d'hypercapnie...),</li><li>Aggravation rapide des symptômes,</li><li>Dyspnée dans les activités quotidiennes à l’état basal (s'arrête pour respirer après 100 mètres ou quelques minutes de marche sur terrain plat, habillage...),</li><li>Absence de réponse au traitement médical initial,</li><li>Incertitude diagnostique,</li><li>> 85 ans, fragilité,</li><li>Isolement ou absence de soutien suffisant à domicile,</li><li>Oxygénothérapie au long cours, ventilation assistée à domicile,</li><li>Antécédent de séjour en réanimation pour exacerbation,</li><li>Encombrement bronchique important, difficulté à la toux</li><li>Comorbidités :<ul><li>Cardiovasculaires,</li><li>Diabète insulino-dépendant,</li><li>Anémie,</li><li>Alcoolisme,</li><li>Neurologiques,</li><li>Psychiatriques.</li></ul></li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Mesures générales des prises en charge ambulatoires</strong></td><td colspan="2"><ul><li>Majoration (dose et fréquence) des β2-agonistes de courte durée d'action (+/- anticholinergiques de courte durée d'action) jusqu'à amélioration des symptômes,</li><li>Kinésithérapie respiratoire si encombrement bronchique important (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-kinesitherapie-de-desencombrement-bronchique" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>),</li><li><strong>Réévaluation à 48h.</strong></li></ul></td></tr><tr><td id="refer1d" style="text-align: center;" rowspan="2"><strong>Antibiothérapie</strong></td><td style="text-align: center;">Indications</td><td><ul><li>Franche purulence des expectorations, ou</li><li>BPCO très sévère (VEMS<30%), ou</li><li>Signes cliniques de gravité.</li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;">1<sup>ère</sup> intention</td><td><ul><li><strong>VEMS > 30 % :</strong><ul><li>Amoxicilline pendant 5 jours (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-amoxcicilline" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>), ou</li><li>Pristinamycine pendant 5 jours (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-pristinamycine" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>).</li></ul></li><li><strong>VEMS < 30 % ou critères d'hospitalisation :</strong><ul><li><strong>Hospitalisation et </strong></li><li>Augmentin pendant 5 jours (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-augmentin" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>), ou</li><li>C3G, ou</li><li>Lévofloxacine (si aucun autre traitement possible)</li></ul></li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;" rowspan="2"><strong>Corticoïdes<br />(<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-corticotherapie-courte" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>)</strong></td><td style="text-align: center;">Indications</td><td style="text-align: left;"><ul><li>En ambulatoire : seulement en l'absence d'amélioration à 48 h,</li><li>En hospitalisation au cas par cas.</li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;">Modalités</td><td style="text-align: left;"><ul><li>Prednisone 0,5mg/kg/j (max 40 mg/j),</li><li>5 jours,</li><li>Arrêt sans décroissance</li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Réévaluation à 48h</strong></td><td style="text-align: left;" colspan="2">Voir <a href="#refer2">tableau 2</a></td></tr><tr><th colspan="3">Mesures associées</th></tr><tr><td colspan="3"><ul><li>Pas d'antitussifs ni de mucolytiques,</li><li>Pas d'antibiothérapie préventive,</li><li>Pas de neurosédatif,</li><li>Pas de corticothérapie isolée au long cours.</li></ul></td></tr></tbody></table><p> </p><table id="refer2" border="1" cellpadding="5"><caption>Tableau 2 - Suivi de l'exacerbation de BPCO</caption><tbody><tr><th colspan="6">Suivi à 48h</th></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="2"><strong>Pas d'antibiothérapie initiale</strong></td><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="4"><strong>Antibiothérapie initiale</strong><strong><br /></strong></td></tr><tr><td style="background-color: #efefef; text-align: center;"><strong>Amélioration</strong></td><td style="background-color: #efefef; text-align: center;"><strong>Pas d'amélioration</strong></td><td style="background-color: #efefef; text-align: center;"><strong>Amélioration</strong></td><td style="background-color: #efefef; text-align: center;"><strong>Doute</strong></td><td style="background-color: #efefef; text-align: center;" colspan="2"><strong>Pas d'amélioration</strong><strong><br /></strong></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><ul><li style="text-align: left;">Pas de modification thérapeutique</li><li style="text-align: left;">Poursuite des β2-agonistes de courte durée d'action à dose élevée jusqu'à amélioration des symptômes.</li></ul></td><td><p style="text-align: center;">Introduction d'une antibiothérapie (<a href="#refer1d">tableau 1</a>)</p></td><td style="text-align: center;">Pas de modification thérapeutique.</td><td style="text-align: center;">Corticothérapie per os de courte durée (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-corticotherapie-courte" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>)</td><td style="text-align: center;" colspan="2"><strong>Hospitalisation</strong><strong><br /></strong></td></tr><tr><th colspan="6"><strong>Suite de la prise en charge</strong></th></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="6"><strong>Patient non hospitalisé</strong></td></tr><tr><td colspan="6"><ul><li>Prévoir une consultation au cabinet dans le mois qui suit,</li><li>Recherche de la cause de l'exacerbation,</li><li>Prévoir un EFR à distance (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-efr-de-suivi" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>),</li><li>Relancer activement les mesures associées à la prise en charge de la BPCO (<a href="https://www.ordotype.fr/pathologies/bpco" target="_blank" rel="noopener">voir fiche</a>),</li><li>Kinésithérapie (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerabtion-de-bpco-rehabilitation-respiratoire-kinesitherapie" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>),</li><li>Surveillance rapprochée.</li></ul></td></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; vertical-align: top; text-align: center;" colspan="6"><strong>Sortie d'hospitalisation</strong></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Accompagnement du patient</strong></td><td style="vertical-align: top;" colspan="5"><ul><li>Éducation du patient (voir <a href="https://www.ordotype.fr/pathologies/bpco" target="_blank" rel="noopener">fiche</a>),</li><li>Programme PRADO (si disponible dans la région, <a href="https://www.ordotype.fr/liens-utiles/prado-retour-a-domicile-ameli" target="_blank" rel="noopener">notice explicative</a>) :<ul><li>Déclenchement à la sortie d'hospitalisation.,</li><li>Remise du carnet de suivi (<a href="https://www.ordotype.fr/liens-utiles/suivi-prado-bpco-carnet-patient" target="_blank" rel="noopener">PDF</a>),</li></ul></li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Suivi</strong></td><td style="vertical-align: top;" colspan="5"><ul><li>Médecin traitant :<ul><li>Consultation dans les 7 jours suivant la sortie, puis</li><li>Consultation 2 mois après la sortie</li></ul></li><li>Pneumologue : consultation 2 mois après la sortie</li></ul></td></tr></tbody></table>
<table id="refer1" border="1" cellpadding="5"><caption>Tableau 1 - Diagnotic et prise en charge</caption><tbody><tr><th colspan="3">Diagnostic</th></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="3"><strong>Clinique</strong></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Diagnostic positif</strong></td><td colspan="2">L'exacerbation est une aggravation aiguë (>24h) de la symptomatologie respiratoire : <ul><li>Dyspnée, et/ou</li><li>Toux, et/ou</li><li>Expectorations.</li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Rechercher un facteur déclenchant</strong></td><td colspan="2"><ul><li><strong>Infection (le plus fréquent)</strong>,</li><li>Inobservance du traitement,</li><li>Tabagisme,</li><li>Pollution.</li><li>Iatrogénie,</li><li>OAP,</li><li>Embolie pulmonaire,</li><li>Pneumothorax</li></ul></td></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="3"><strong>Paraclinique</strong></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Absence de critère d'hospitalisation<br /> (<a href="#refer1b">voir ci-après</a>)</strong></td><td style="text-align: left;" colspan="2">Aucun examen paraclinique (sauf indication éventuelle d'ECBC, <a href="#refer1c">voir ci-après</a>)</td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Patient hospitalisé</strong></td><td style="text-align: center;" colspan="2"><ul><li style="text-align: left;">Systématique :<ul><li>Biologie (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-grave-de-bpco-bilan-biologique" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>) :<ul><li>NFS,</li><li>CRP,</li><li>Ionogramme sanguin,</li><li>Créatinine,</li><li>Gaz du sang artériel</li></ul></li><li>Radio de thorax (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-grave-de-bpco-radio-de-thorax" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>)</li><li>ECG</li></ul></li><li style="text-align: left;">Selon orientation clinique :<ul><li style="text-align: left;">(Angio-)scanner thoracique,</li><li style="text-align: left;">BNP, échographie cardiaque, troponine</li></ul></li></ul></td></tr><tr><td id="refer1c" style="text-align: center;"><strong>Indications de l'ECBC</strong><br /><strong>(<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-ecbc" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>)</strong></td><td style="text-align: center;" colspan="2"><ul><li style="text-align: left;">Échec de l'antibiothérapie,</li><li style="text-align: left;">Antécédent de colonisation ou d'infection à <em>Pseudomonas aeruginosa,</em> </li><li style="text-align: left;">Épisode grave avec hospitalisation en soins intensifs,</li><li style="text-align: left;">Obstruction bronchique sévère justifiant d'une hospitalisation,</li><li style="text-align: left;">Immunodépression.</li></ul></td></tr><tr><th colspan="3">Prise en charge d'une exacerbation de BPCO</th></tr><tr><td id="refer1b" style="background-color: #e03623; text-align: center;"><span style="color: #ffffff;"><strong>Critères d'hospitalisation</strong></span></td><td colspan="2"><ul><li>Signes de gravité immédiate (désaturation, troubles de la conscience, respiration paradoxale, signes d'hypercapnie...),</li><li>Aggravation rapide des symptômes,</li><li>Dyspnée dans les activités quotidiennes à l’état basal (s'arrête pour respirer après 100 mètres ou quelques minutes de marche sur terrain plat, habillage...),</li><li>Absence de réponse au traitement médical initial,</li><li>Incertitude diagnostique,</li><li>> 85 ans, fragilité,</li><li>Isolement ou absence de soutien suffisant à domicile,</li><li>Oxygénothérapie au long cours, ventilation assistée à domicile,</li><li>Antécédent de séjour en réanimation pour exacerbation,</li><li>Encombrement bronchique important, difficulté à la toux</li><li>Comorbidités :<ul><li>Cardiovasculaires,</li><li>Diabète insulino-dépendant,</li><li>Anémie,</li><li>Alcoolisme,</li><li>Neurologiques,</li><li>Psychiatriques.</li></ul></li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Mesures générales des prises en charge ambulatoires</strong></td><td colspan="2"><ul><li>Majoration (dose et fréquence) des β2-agonistes de courte durée d'action (+/- anticholinergiques de courte durée d'action) jusqu'à amélioration des symptômes,</li><li>Kinésithérapie respiratoire si encombrement bronchique important (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-kinesitherapie-de-desencombrement-bronchique" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>),</li><li><strong>Réévaluation à 48h.</strong></li></ul></td></tr><tr><td id="refer1d" style="text-align: center;" rowspan="2"><strong>Antibiothérapie</strong></td><td style="text-align: center;">Indications</td><td><ul><li>Franche purulence des expectorations, ou</li><li>BPCO très sévère (VEMS<30%), ou</li><li>Signes cliniques de gravité.</li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;">1<sup>ère</sup> intention</td><td><ul><li><strong>VEMS > 30 % :</strong><ul><li>Amoxicilline pendant 5 jours (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-amoxcicilline" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>), ou</li><li>Pristinamycine pendant 5 jours (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-pristinamycine" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>).</li></ul></li><li><strong>VEMS < 30 % ou critères d'hospitalisation :</strong><ul><li><strong>Hospitalisation et </strong></li><li>Augmentin pendant 5 jours (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-augmentin" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>), ou</li><li>C3G, ou</li><li>Lévofloxacine (si aucun autre traitement possible)</li></ul></li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;" rowspan="2"><strong>Corticoïdes<br />(<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-corticotherapie-courte" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>)</strong></td><td style="text-align: center;">Indications</td><td style="text-align: left;"><ul><li>En ambulatoire : seulement en l'absence d'amélioration à 48 h,</li><li>En hospitalisation au cas par cas.</li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;">Modalités</td><td style="text-align: left;"><ul><li>Prednisone 0,5mg/kg/j (max 40 mg/j),</li><li>5 jours,</li><li>Arrêt sans décroissance</li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Réévaluation à 48h</strong></td><td style="text-align: left;" colspan="2">Voir <a href="#refer2">tableau 2</a></td></tr><tr><th colspan="3">Mesures associées</th></tr><tr><td colspan="3"><ul><li>Pas d'antitussifs ni de mucolytiques,</li><li>Pas d'antibiothérapie préventive,</li><li>Pas de neurosédatif,</li><li>Pas de corticothérapie isolée au long cours.</li></ul></td></tr></tbody></table><p> </p><table id="refer2" border="1" cellpadding="5"><caption>Tableau 2 - Suivi de l'exacerbation de BPCO</caption><tbody><tr><th colspan="6">Suivi à 48h</th></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="2"><strong>Pas d'antibiothérapie initiale</strong></td><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="4"><strong>Antibiothérapie initiale</strong><strong><br /></strong></td></tr><tr><td style="background-color: #efefef; text-align: center;"><strong>Amélioration</strong></td><td style="background-color: #efefef; text-align: center;"><strong>Pas d'amélioration</strong></td><td style="background-color: #efefef; text-align: center;"><strong>Amélioration</strong></td><td style="background-color: #efefef; text-align: center;"><strong>Doute</strong></td><td style="background-color: #efefef; text-align: center;" colspan="2"><strong>Pas d'amélioration</strong><strong><br /></strong></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><ul><li style="text-align: left;">Pas de modification thérapeutique</li><li style="text-align: left;">Poursuite des β2-agonistes de courte durée d'action à dose élevée jusqu'à amélioration des symptômes.</li></ul></td><td><p style="text-align: center;">Introduction d'une antibiothérapie (<a href="#refer1d">tableau 1</a>)</p></td><td style="text-align: center;">Pas de modification thérapeutique.</td><td style="text-align: center;">Corticothérapie per os de courte durée (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-corticotherapie-courte" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>)</td><td style="text-align: center;" colspan="2"><strong>Hospitalisation</strong><strong><br /></strong></td></tr><tr><th colspan="6"><strong>Suite de la prise en charge</strong></th></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; text-align: center;" colspan="6"><strong>Patient non hospitalisé</strong></td></tr><tr><td colspan="6"><ul><li>Prévoir une consultation au cabinet dans le mois qui suit,</li><li>Recherche de la cause de l'exacerbation,</li><li>Prévoir un EFR à distance (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerbation-de-bpco-efr-de-suivi" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>),</li><li>Relancer activement les mesures associées à la prise en charge de la BPCO (<a href="https://www.ordotype.fr/pathologies/bpco" target="_blank" rel="noopener">voir fiche</a>),</li><li>Kinésithérapie (<a href="https://www.ordotype.fr/ordonnances-types/exacerabtion-de-bpco-rehabilitation-respiratoire-kinesitherapie" target="_blank" rel="noopener">ordonnance</a>),</li><li>Surveillance rapprochée.</li></ul></td></tr><tr><td style="background-color: #bef2d3; vertical-align: top; text-align: center;" colspan="6"><strong>Sortie d'hospitalisation</strong></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Accompagnement du patient</strong></td><td style="vertical-align: top;" colspan="5"><ul><li>Éducation du patient (voir <a href="https://www.ordotype.fr/pathologies/bpco" target="_blank" rel="noopener">fiche</a>),</li><li>Programme PRADO (si disponible dans la région, <a href="https://www.ordotype.fr/liens-utiles/prado-retour-a-domicile-ameli" target="_blank" rel="noopener">notice explicative</a>) :<ul><li>Déclenchement à la sortie d'hospitalisation.,</li><li>Remise du carnet de suivi (<a href="https://www.ordotype.fr/liens-utiles/suivi-prado-bpco-carnet-patient" target="_blank" rel="noopener">PDF</a>),</li></ul></li></ul></td></tr><tr><td style="text-align: center;"><strong>Suivi</strong></td><td style="vertical-align: top;" colspan="5"><ul><li>Médecin traitant :<ul><li>Consultation dans les 7 jours suivant la sortie, puis</li><li>Consultation 2 mois après la sortie</li></ul></li><li>Pneumologue : consultation 2 mois après la sortie</li></ul></td></tr></tbody></table>
Sources et recommandations :
Auteur(s) :
Relecteur(s) :
Résumé des recommandations récentes et ordonnances types de bilans et traitements pour la prise en charge des exacerbations de BPCO en médecine générale.
Rappels essentiels des revues et recommandations récentes sur le diagnostic et la prise en charge des exacerbations de BPCO en médecine générale.
Ordonnances types de bilans et de traitements des exacerbations de BPCO en accord avec les pratiques actuelles.
Fiches conseils imprimables pour les patients présentant une exacerbation de BPCO